Interview Difono

 

Start

Ano Kato in de Lage Landen

Het Griekse lied in het land van de tulp

© Door Iraklis Oikonomou
Dit artikel verscheen in het Griekse tijdschrift 'Difono', 2009/11
Vertaling Lemonia Liberidu

.

Difono is naar Utrecht gereisd en heeft daar de twee 'zielen' van de Griekse muziek ontmoet: Michiel Koperdraat en Tim Meeuws. Michiel staat aan het hoofd van Ano Kato, de bekendste Nederlandse groep die Griekse muziek maakt. Van Tim, voormalig lid van Ano Kato, is onlangs een nieuwe cd verschenen, Als een Vreemde, waarin hij bekende Griekse liedjes in het Nederlands vertolkt. De moraal hiervan? Griekse muziek doet het goed buiten de grenzen...

Vertel ons iets over jullie start. 
Hoe hebben jullie de wereld van de Griekse muziek ontdekt?

M.K. Mijn ouders waren liefhebbers van muziek van onderdrukte volkeren die voor hun vrijheid vochten. Thuis hadden we muziek uit Latijns Amerika maar ook uit Griekenland: elpees van Theodorakis, Mauthausen en Romiosini. Theodorakis was een links fenomeen in Nederland en in de hele wereld, een vrijheidssymbool, een held. De liederen van Romiosini waren voor mij indrukwekkend; ik luisterde naar de stem van Bithikotsis en was zeer ontroerd.

T.M. Liesbeth List, een bekende Nederlandse zangeres, heeft Theodorakis gezongen en zo heb ik Mauthausen leren kennen. Ik was echter voornamelijk fan van popmuziek. Ik was dertien jaar oud toen ik het eerste plaatje van de Beatles in handen kreeg. Jaren later ben ik met mijn vriendin naar Griekenland geweest, waar we overal muziek hoorden. Toen ik terugkwam zette de zus van mijn vriendin, die een tijdje in Athene had gewoond, de plaat Ta tragoúdia mou (Mijn liedjes) op, een live optreden van Yorgos Dalaras. Toen ik hem hoorde gebeurde er iets belangrijks met me.

Kunnen jullie ons vertellen hoe Ano Kato is ontstaan?

M.K. Toen ik voor de eerste keer Griekenland bezocht, in 1978, wist ik gelijk dat ik van haar muziek hield. Ik speelde al basgitaar en ik kende de ritmes. Dus kocht ik een bouzouki en zocht een bouzoukileraar en vond Andonis Moraïtis. Hij stelde voor samen te spelen met Jur Eilers als trio en zo is trio Ano Kato ontstaan. Geleidelijk bouwden we een repertoire op, met name Hadzidakis en rebètika. De nummers van Athanasia (Gia tin Eleni) waren onze lievelingsnummers van Hadzidakis. Andonis heeft de groep verlaten, daarna speelde ik met Jur voornamelijk instrumentaal, tot Tim op onze deur klopte.

T.M. We kenden elkaar al van het theater en ik had toen de hulp van Michiel nodig voor een paar orkestraties om deel te kunnen nemen aan een songfestival. We hebben drie liedjes gezongen – Ola kalá ki ola oréa (Alles goed en wel), Anastenazo vyeni fotia (Ik adem vuur uit) en I Balada ton esthiseon ke ton paresthiseon (Ballade van Zintuigen en Hallucinaties) – en we hebben de competitie gewonnen [moet zijn: regionale finale - MK]. Daarna zetten we een educatief muziekprogramma op. We bezochten scholen, we speelden vijf tot zes liederen, waaronder Antonis van Theodorakis in het Nederlands, en we praatten over de componisten, het ritme en de instrumenten van de Griekse muziek. Uiteindelijk ben ik in 1989 lid van de groep geworden.

Hebben jullie een voorkeur voor bepaalde muziekinstrumenten?

M.K. Ik speel bouzouki omdat ik zijn heroïek en energie altijd al mooi heb gevonden. Ik ben begonnen met een viersnarige bouzouki, maar geleidelijk aan ben ik overgegaan op een driesnarige. Ik heb grandioze muzikanten op een viersnarige zien spelen, maar ook uitvoeringen op een driesnarige bouzouki gehoord die zuiver 'toeristisch' waren; het hangt van de musicus af. Ik heb een voorkeur voor de driesnarige, omdat het geluid daarvan zachter is. Maar van alle instrumenten houd ik nog het meest van de ud, dat is een ongelofelijk lieflijk instrument. De ud staat me toe de noten te buigen, een bouzouki daarentegen is statisch.

T.M. Mijn lievelingsinstrument is mijn stem geweest. Bouzouki had ik oorspronkelijk in verband gebracht met iets pittoresks en met een sound die mij niet raakte. Daarna ben ik natuurlijk van mening veranderd.

Wat trekt jullie aan in de Griekse muziek?

T.M. Haar dramatiek. Griekse muziek heeft iets diepzinnigs en krachtigs. In Nederland hebben we geen stemmen als die van Bithikotsis. We hebben goede stemmen, maar zonder dramatische kracht. Op het moment dat je een Griekse nummer hoort voel je dat het uit een rijke traditie voortkomt. Welke muziek werd er begin vorig eeuw in Nederland gezongen? Dat weten we niet, en wat er van over is gebleven is volslagen luchtig en enigszins lachwekkend, het roept geen diepe gevoelens op. Maar in Griekenland, daar ontroeren traditionele en rebètika-liederen na zoveel jaren nog steeds. Behalve melodieus, is de Griekse muziek ook ritmisch. Portugese fado’s hebben bijzondere melodieën, maar het ritme blijft altijd hetzelfde. Daarentegen zorgt de negenachtste maat voor een bijzonder ritmisch gevoel. Ik hou erg veel van dansen en de Griekse muziek geeft mij die mogelijkheid.

M.K. Ik was onder de indruk toen ik in een live-opname van Dalaras het publiek met één stem Paraponemena Logia (Klagende Woorden) hoorde zingen. Toen dacht ik: “Het lijkt alsof iederéén kan zingen in Griekenland”. Kazantzidis was een man van klein postuur, maar zijn stem weerklonk met zoveel kracht! Voor Dionysiou geldt hetzelfde, zijn stem kwam direct uit zijn borst met een onvoorstelbare vibratie. Vitali heeft ook een prachtige stem en ik ben heel blij dat zij recentelijk weer een plaat heeft opgenomen, en ook dat zij door jullie blad is geïnterviewd.

Hoe is de ontvangst van Ano Kato door het Nederlandse publiek geweest?

M.K. We hadden en hebben redelijk succes. De ontvangst was behoorlijk warm, met name door mensen die Griekenland kennen en van haar houden. We hebben vele concerten gegeven, zowel voor het Nederlandse publiek als ook voor de Griekse gemeenschap. Verder hebben we de mogelijkheid gekregen Griekenland als groep te bezoeken. In 1990 zijn wij erheen gegaan om uitgebreid de Griekse muziek te bestuderen, en het daarop volgende jaar zijn we naar Corfu gereisd en daar hadden we een aantal optredens. Onze betrokkenheid met de rebètika-liederen is vastgelegd in een documentaire van de Turkse regisseur Rolan Hurioglu voor de Nederlandse publieke omroep, terwijl we ook in Griekse tv-uitzendingen te gast zijn geweest.

Michiel, in de laatste opname van Ano Kato zing jij uitsluitend ipirotika (liedjes uit de Epirus) en nisiotika (muziek van de eilanden). Wat weerspiegelt zo’n keuze?

M.K. Muziek is voor mij een middel om me uit te drukken. Ik ben van mening dat een traditioneel stuk opnieuw geschapen moet worden, elke keer dat het gespeeld wordt. Wat je van Saleas hoort is niet algemene traditionele muziek, het is gewoon Saleas. Hetzelfde geldt voor Napoleon Damos, Manolis Pappos enzovoort. Mijn doel is niet een exacte reproductie van een traditionele manier van spelen maar het uiten van gevoelens. Je kunt de traditionele muziek niet in leven houden als je haar behandelt als een museumstuk.

Als een vreemde.  Tim, waarom heb je voor je nieuwe cd voor deze titel gekozen?

T.M. De titel houdt verband met het gelijknamige nummer van de cd, dat refereert aan het overlijden van elf vluchtelingen door een brand op de luchthaven van Schiphol. Zij zaten daar vast om uitgezet te worden. Ik voel me verbonden met de zwakken, met de vluchtelingen en het doet me pijn dat er mensen zijn die sterven in koelwagens en in zee verdrinken in hun poging te overleven.

Je hebt absoluut gelijk... 
De cd vertoont in ieder geval veel dichterlijke maar ook orkestrale renovaties.

T.M. We hebben geprobeerd samen met de arrangeur van het orkest, Bert Heikema, de bouzouki te vermijden. We hebben de guitarra Portuguesa gebruikt, contrabas, cello; op die manier hebben de nummers een bijzondere klankkleur gekregen. Wat de teksten betreft, heb ik geprobeerd de essentie van de oorspronkelijke teksten weer te geven, maar waar nodig heb ik de tekst aangepast. De cd is positief onthaald en is al gerecenseerd in bladen voor etnische muziek in Nederland en het buitenland. Natuurlijk is het bijzonder moeilijk om zo’n cd te promoten via de media. Maar dankzij de orkestratie richt de cd zich op de markt van de wereldmuziek. Daarentegen is de markt voor zuiver Griekse muziek waarschijnlijk te klein in Nederland.

Kan (universele) wereldmuziek volgens jullie bestaan?

T.M. Het is mogelijk de muzikale grenzen te overschrijden en een gezamenlijke muzikale taal te spreken. Er is in de muziek altijd al sprake geweest van vermenging. Maar tot kortgeleden bestond er in Nederland geen connectie tussen wereldmuziek en Griekse muziek, omdat het stereotype van Zorba de overhand had. Dit begint echter te veranderen.

M.K. De Griekse muziek zelf is een mix van verschillende muzikale tradities: byzantijns, Klein- Aziatisch, volks, Arabisch. In deze mix coëxisteren de makam en de pentatonische toonladders van de Epirotische muziek. De toonladders vertonen grote overeenkomsten in verschillende muzikale tradities, maar er zijn belangrijke verschillen in het ritme. Niet alle volkeren kunnen bijvoorbeeld een karsilamás spelen.

Welke personen waren jullie voorbeelden? 
Hebben jullie een van hen van dichtbij leren kennen?

T.M. Dalaras en Alexiou in het moderne lied; Tsitsanis in het rebètiko. In de persoon van Tsitsanis had Griekenland haar eigen Bob Dylan gevonden, ruim voordat deze laatste bestond. Ik vind Babis Golès heel mooi. Van nabij heb ik Mitsakis en Jenitsaris leren kennen. Verder heb ik het geluk gehad Manos Hadzidakis de hand te mogen schudden.

M.K. In het begin was het Dalaras, Theodorakis, Tsitsanis, en de twee unieke stemmen, Bithikotsis en Kazantzidis. Later heb ik mijn held Kostas Tzimas, zanger van Epirotische liederen leren kennen, en Napoleon Damos, de beste klarinettist van de Epirus. Op Kreta heb ik Yorgos Xylouris en Achilleas Persidis ontmoet, en Ross Daly, een lichtend voorbeeld voor mij.

Tot slot, wat zouden jullie graag aan de lezers van Difono willen vertellen?

T.M. Dat de Griekse muziek mij meer emoties heeft geschonken dan de rest van mijn hele leven in het theater en elders. Dankzij deze muziek heb ik prachtige verhalen en ervaringen opgedaan.

M.K. De Griekse muziek is voor mij de allermooiste muziek ter wereld. Nederlanders houden er ook veel van. De boodschap die ik graag wil uitdragen is: een terugkeer naar de roots. Dat de Griekse muziek niet als coca-cola wordt. Hou de traditie in leven, gebruik haar als basis om iets nieuws op te bouwen. Muziek verdwijnt als we haar volproppen met drumcomputers en synthesizers.

.

   


 

 

© Niets van deze website mag worden overgenomen voor welk doel dan ook, zonder toestemming van Ano Kato / Michiel Koperdraat ©.
Voor meer informatie over Ano Kato of voor vragen en opmerkingen over deze website: